Παθολογία Ογκολογία

Προχωρηµένος καρκίνος
Σε µερικές περιπτώσεις προχωρηµένου καρκίνου η χηµειοθεραπεία χορηγείται µε στόχο να καταστρέψει καρκινικά κύτταρα. Συνήθως όµως χορηγείται για να συρρικνώσει τον καρκίνο, να παρατείνει την ζωή και να βελτιώσει την ποιότητα της.

Υψηλή δόση χηµειοθεραπείας µε µεταµόσχευση µυελού των οστών ή περιφερικών κυττάρων από ιστούς

Για µερικά είδη καρκίνου χορηγείται υψηλή δόση χηµειοθεραπείας, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που η αρχική χηµειοθεραπεία έχει συρρικνώσει τον καρκίνο, αλλά παραµένει ο κίνδυνος υποτροπής. Στην περίπτωση αυτή όµως γίνεται καταστροφή µεγάλου µέρους του µυελού των οστών και γι' αυτό γίνεται αντικατάσταση του από άλλο µυελό ή από αίµα. Αυτά τα κύτταρα που προορίζονται να µεταµοσχευθούν, µπορεί να έχουν ληφθεί από τον ίδιο τον ασθενή πριν τη χορήγηση της θεραπείας, ή από συµβατό δότη.

Πώς χορηγούνται τα φάρµακα;

•  Με ενδοφλέβια ένεση (το πιο συνηθισµένο)
•  Από το στόµα
•  Με υποδόρια ένεση
•  Με οσφυονωτιαία παρακέντηση

Αντλίες έκχυσης
Οι αντλίες έκχυσης είναι τώρα µια αρκετά διαδεδοµένη µέθοδος χορήγησης χηµειοθεραπείας. Αυτές οι φορητές αντλίες, που κυκλοφορούν σε διάφορους τύπους, χρησιµοποιούνται για να δίνουν ελεγχόµενη ποσότητα φάρµακου στο αίµα σε καθορισµένα χρονικά διαστήµατα.

Χορηγώντας τα φάρµακα µε ενδοφλέβια ένεση
Μερικές φορές τα φάρµακα διαλύονται µέσα σε φιάλη µε ορρό. Για να γίνει όµως η ενδοφλέβια χορήγηση, θα πρέπει ο γιατρός ή η νοσηλεύτρια να βρει την κατάλληλη φλέβα στο χέρι ή στο βραχίονα σας και µε την τεχνική της φλεβοκέντησης, να τοποθετήσει σ'αυτή ένα πολύ λεπτό πλαστικό σωληνάριο (κάνουλα), δια µέσου του οποίου θα περάσει το φάρµακο σταγόνα-σταγόνα στην κυκλοφορία του αίµατος.

Ο άλλος τρόπος χορήγησης ενδοφλέβιας χηµειοθεραπείας είναι µέσω ενός λεπτού πλαστικού σωλήνα (κεντρική γραµµή) που τοποθετείται σε µια φλέβα στο στήθος σας. Τα πιο κοινά παραδείγµατα είναι οι γραµµές Hickman και Groshorg. Αντίθετα µε την κάνουλα που χρησιµοποιείται σε φλέβα στο χέρι, η κεντρική γραµµή µπαίνει, αφού σας δοθεί τοπική ή γενική αναισθησία. Εφ' όσον µπει η κεντρική γραµµή ράβεται ή στερεώνεται καλά για να µην βγεί από τη φλέβα. Μπορεί να παραµείνει µέσα στη φλέβα για αρκετούς µήνες. Έτσι δεν χρειάζεται να σας τρυπούν κάθε φορά που θα κάνετε ενδοφλέβια χηµειοθεραπεία. Επίσης µπορεί να γίνεται η αιµοληψία για τις αναλύσεις αίµατος που θα χρειάζεται να κάνετε πριν και µετά από τη χηµειοθεραπεία σας.

Τα δύο πιθανά προβλήµατα µε αυτή τη γραµµή είναι η µόλυνση και η απόφραξη. Μια ή δύο φορές τη βδοµάδα η γραµµή πρέπει να ξεπλένεται µε ένα φάρµακο που λέγεται ηπαρίνη, για να εµποδίζει την απόφραξη από την πήξη του αίµατος ή µε φυσιολογικό ορρό. Οι νοσηλεύτριες της ηµερήσιας νοσηλείας µπορούν να σας διδάξουν την τεχνική να το κάνετε από µόνοι σας, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος για µόλυνση. θα µπορείτε να κάνετε µπάνιο και δεν θα έχετε πολλούς περιορισµούς στην καθηµερινή σας ζωή. Πριν πάτε στο σπίτι, βεβαιωθείτε ότι αισθάνεστε καλά µε την κεντρική γραµµή και ότι έχετε αντιληφθεί σωστά τον τρόπο φροντίδας της. Εάν αντιµετωπίσετε προβλήµατα ή δυσκολίες, επικοινωνήστε µε τον γιατρό ή τις νοσηλεύτριες στο νοσοκοµείο. Εναλλακτικά, ο γιατρός µπορεί να αποφασίσει να τοποθετήσει ένα άλλο είδος κεντρικής γραµµής, που ονοµάζεται περιφερικά εισερχόµενος κεντρικός φλεβικός καθετήρας.

Η ενδοφλέβια χηµειοθεραπεία διαρκεί από µισή ώρα µέχρι µερικές ώρες ή σε µερικές περιπτώσεις µερικές µέρες. Εάν διαρκεί µόνο µερικές ώρες, µπορείτε να φύγετε την ίδια µέρα. Εάν όχι, θα χρειαστεί να παραµείνετε για ένα χρονικό διάστηµα στο νοσοκοµείο.

Χορηγώντας τα φάρµακα από το στόµα
Η χηµειοθεραπεία σε ορισµένες περιπτώσεις µπορεί να χορηγηθεί σε ταµπλέτες ή κάψουλες. Αυτό σηµαίνει ότι µπορείτε να κάνετε τη θεραπεία στο σπίτι σας. θα σας δοθούν οδηγίες για το πώς και πότε θα παίρνετε αυτά τα φάρµακα. Αν η ποσότητα των φαρµάκων που σας δόθηκε κρίνετε ότι δε θα σας αρκέσει, συζητήστε το µε τη φαρµακοποιό, προτού φύγετε από το νοσοκοµείο. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν µπορείτε να παίρνετε αυτά τα φάρµακα σύµφωνα µε τις οδηγίες του γιατρού σας, θα πρέπει να το συζητήσετε µαζί του.

Πού γίνεται η χηµειοθεραπεία
Μερικά φάρµακα χηµειοθεραπείας µπορούν να δοθούν εντός της ηµέρας στο τµήµα ηµερήσιας νοσηλείας του νοσοκοµείου. Για κάποια άλλα χρειάζεται µικρή παραµονή στο τµήµα εσωτερικών ασθενών του νοσοκοµείου, ίσως για µία ή δύο µέρες, ή για λίγες εβδοµάδες. Ο γιατρός σας και οι νοσηλεύτριες θα σας εξηγήσουν µε προθυµία πώς ακριβώς θα γίνεται η δική σας θεραπεία.

Η χηµειοθεραπεία µπορεί να διαρκέσει από µερικές ώρες έως µερικές µέρες. Αυτό εξαρτάται από το είδος των φαρµάκων που έχουν επιλεγεί για τη θεραπεία του δικού σας καρκίνου. Συνήθως, µετά από κάθε θεραπεία ακολουθούν µερικές εβδοµάδες ξεκούρασης, για να αναρρώσει ο οργανισµός από τις τυχόν επιπτώσεις. Ο συνολικός αριθµός των θεραπειών εξαρτάται από την ανταπόκριση του καρκίνου στα φάρµακα. Μπορεί να πάρει και µήνες για να ολοκληρωθεί η χηµειοθεραπεία σας. Αν η χηµειοθεραπεία σχεδιαστεί να χορηγείται µέσω αντλίας, µπορεί να δοθεί συνεχόµενα µέσα σε µια περίοδο, που κυµαίνεται από µερικές µέρες µέχρι και µερικές εβδοµάδες.

Μερικοί ασθενείς που παίρνουν χηµειοθεραπεία από το στόµα, παίρνουν µικρότερες δόσεις για εβδοµάδες ή και µήνες προτού ακολουθήσει περίοδος ξεκούρασης.

Πόσο καιρό θα διαρκέσει η θεραπεία;
 

Αυτό εξαρτάται από:

• Τον τύπο του καρκίνου που έχετε
• Τα φάρµακα που παίρνετε
• Το πώς επιδρούν τα φάρµακα στα καρκινικά κύτταρα
• Τις επιπτώσεις και τις επιπλοκές των φαρµάκων

Πριν τη χηµειοθεραπεία, συνήθως χρειάζεται να κάνετε ιατρικές εξετάσεις και εξετάσεις αίµατος και αυτό είναι φανερό ότι παίρνει χρόνο. Σε µερικές περιπτώσεις θα χρειαστείτε ακτινογραφίες ή τοµογραφίες ή υπέρηχους, που µπορεί να επαναληφθούν από καιρό σε καιρό.

Όλα τα φάρµακα της χηµειοθεραπείας ετοιµάζονται για τον κάθε ένα ξεχωριστά και γι' αυτό ίσως χρειαστεί να περιµένετε για λίγο µέχρι να ετοιµαστούν από το προσωπικό διάλυσης κυτταροστατικών φαρµάκων. Για να περάσει πιο εύκολα η ώρα και να ελαττωθεί η αγωνία σας, θα ήταν ίσως καλό να έχετε µαζί σας ένα βιβλίο ή περιοδικά.

Ο γιατρός σας και οι νοσηλεύτριες µπορούν να σας εξηγήσουν όλες τις λεπτοµέρειες της θεραπείας. Καλό είναι να ετοιµάσετε από πριν ένα κατάλογο µε ερωτήσεις που θα θέλατε να κάνετε. Επίσης µπορεί να σας συνοδεύει ένας στενός φίλος ή συγγενής, ο οποίος και θα σας υπενθυµίσει ότι ξεχάσατε να ρωτήσετε. Μπορείτε να χρησιµοποιήσετε τη σελίδα που υπάρχει στο πίσω µέρος του βιβλιαρίου αυτού για να σηµειώσετε τις ερωτήσεις που θέλετε να υποβάλετε.

Αλλαγές στο πρόγραµµα της θεραπείας
Ο γιατρός σας θα ελέγχει συχνά την αποτελεσµατικότητα της χηµειοθεραπείας (και της ακτινοθεραπείας, αν κάνετε παράλληλα). Γι' αυτό το λόγο θα χρειαστούν συχνές αιµατολογικές και ακτινολογικές εξετάσεις. Τα αποτελέσµατα αυτών των εξετάσεων δείχνουν την ανταπόκριση στη θεραπεία. Μερικές φορές, ανάλογα µε τα αποτελέσµατα των εξετάσεων, ο γιατρός ίσως χρειαστεί να αλλάξει τη θεραπεία σας, γιατί τα συγκεκριµένα φάρµακα δεν συρρικνώνουν αρκετά τον καρκίνο. Αλλάζοντας τα, ίσως πετύχει καλύτερο αποτέλεσµα. Περιστασιακά µπορεί να καθυστερήσει η χηµειοθεραπεία, γιατί τα φάρµακα εµποδίζουν το µυελό των οστών να λειτουργεί ικανοποιητικά. Με αυτή την καθυστέρηση δίνεται χρόνος στο µυελό των οστών να ξαναλειτουργήσει σωστά.

Εάν πρέπει να παρεβρεθείτε σε κάποια σηµαντική εκδήλωση ή θέλετε να πάτε διακοπές, µπορεί να γίνει κάποιου είδους αλλαγή στο πρόγραµµα της χηµειοθεραπείας.

Τα όργανα που επηρεάζονται πιο πολύ από τη χηµειοθεραπεία είναι αυτά των οποίων τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται µε πιο γρήγορο ρυθµό όπως το στόµα, το πεπτικό σύστηµα, το δέρµα, τα µαλλιά, τα νύχια και ο µυελός των οστών (η σπογγώδης ουσία που περιβάλλεται από τα κόκκαλα και παράγει τα κύτταρα του αίµατος).

Αν θέλετε να γνωρίσετε περισσότερα για τις παρενέργειες της χηµειοθεραπείας σας, ρωτήστε το γιατρό σας, καθώς αυτός ξέρει τα φάρµακα που παίρνετε. Παρ' όλο που οι παρενέργειες της χηµειοθεραπείας µπορεί να είναι δυσάρεστες, πρέπει να αξιολογούνται σε σχέση µε τα οφέλη της. Εάν όµως δεν µπορείτε να τις αντέξετε, συζητήστε το µε το γιατρό σας, ο οποίος µπορεί να σας δώσει φάρµακα που θα σας βοηθήσουν ή να κάνει αλλαγές στο σχήµα της χηµειοθεραπείας.

Σχεδόν όλες οι παρενέργειες είναι προσωρινές.

Αυτά τα συµπτώµατα παρουσιάζονται συνήθως µέσα σε λίγα λεπτά ή και µετά από αρκετές ώρες από τη χηµειοθεραπεία και διαρκούν µερικές ώρες ή σε σπάνιες
περιπτώσεις µερικές µέρες.

Υπάρχουν αποτελεσµατικά φάρµακα για να σας βοηθήσουν να µην νιώθετε ναυτία και τάση για εµετό. Κάποια φάρµακα της χηµειοθεραπείας µπορεί να προκαλέσουν διάρροια, ανορεξία ή δυσκοιλιότητα. Εάν έχετε οποιεσδήποτε από αυτές τις διαταραχές, συζητήστε το πρόβληµα µε το γιατρό σας.

Συχνά δίνονται στεροειδή παράλληλα µε την ένεση της χηµειοθεραπείας. Η ποσότητα των στεροειδών είναι πολύ µικρή για να προκαλέσει οποιαδήποτε ζηµιά.

Συχνά δίνουν µια αίσθηση ευεξίας, παράλληλα µε την ελάττωση της αδιαθεσίας και µε τη µείωση της ανορεξίας (δείτε πιο κάτω). Μερικοί παρατηρούν ότι βάζουν βάρος
µε την αύξηση της όρεξης τους.

Χρήσιµες συµβουλές για τη διατροφή

• Εάν νιώθετε ναυτία και τάση για εµετό, ενηµερώστε αµέσως το γιατρό σας,για να σας δώσει αντιεµετικά φάρµακα που συνήθως επενεργούν πολύ καλά.
• Αποφεύγετε να τρώτε ή να ετοιµάζετε φαγητό, όταν νιώθετε αδιαθεσία ή ναυτία (αναγούλα).
•  Αποφεύγετε τα βαριά φαγητά, τα τηγανητά και τις σάλτσες.
•  Τρώτε κρύα ή ελαφρώς ζεστά φαγητά, εάν η έντονη µυρωδιά του µαγειρέµατος σας προκαλεί ναυτία ή εµετό.
• Τρώτε πολλά µικρά γεύµατα κατά τη διάρκεια της µέρας και µασάτε το φαγητό σας καλά.
• Φάτε κάτι ελαφρύ πριν τη χηµειοθεραπεία, αλλά όχι αµέσως µετά τη χηµειοθεραπεία.
• Πίνετε αρκετά υγρά γουλιά, γουλιά. Αποφεύγετε όµως τις µεγάλες ποσότητες υγρών πριν το φαγητό.
• Εάν έχετε διάρροια αποφύγετε τις τροφές µε φυτικές ίνες, τα φρούτα, τα λαχανικά και το γάλα.
• Πίνετε πολλά υγρά, εκτός από χυµούς, για να αναπληρώσετε τα χαµένα από τη διάρροια.
• Εάν έχετε δυσκοιλιότητα, τρώτε περισσότερες φυτικές ίνες φρούτα και λαχανικά. Ο χυµός από δαµάσκηνο και τα ζεστά ροφήµατα συχνά βοηθούν.
• Για να κρατάτε το στόµα σας δροσερό και υγρό, τρώτε µικρά κοµµατάκια από µήλο ή ανανά.

Το στόµα σας
Μερικά φάρµακα µπορεί να προκαλέσουν έλκη στο στόµα. Εάν αυτό πρόκειται να συµβεί, τα έλκη εµφανίζονται πέντε µε δεκαπέντε µέρες µετά τη χορήγηση των φαρµάκων και εξαφανίζονται µέσα σε τρεις µε τέσσερις εβδοµάδες. Αυτά τα έλκη πιθανό να µολυνθούν, έτσι ο γιατρός σας θα σας δώσει την κατάλληλη θεραπεία για την αποφυγή ή την καταπολέµηση της µόλυνσης.

Επίσης µπορεί να έχετε αλλαγές στη γεύση. Το φαγητό µπορεί να σας φαίνεται πιο αλµυρό, πικρό, ή µε γεύση µετάλλου. Η κανονική γεύση θα επανέλθει, αφού σταµατήσει η χηµειοθεραπεία.

Χρήσιµες συµβουλές για το στόµα

• Καθαρίζετε το στόµα και τα δόντια σας µε απαλές κινήσεις καθηµερινά, πρωί, µεσηµέρι και βράδυ, χρησιµοποιώντας µαλακή οδοντόβουρτσα.
• Να αφαιρείτε και να καθαρίζετε την οδοντοστοιχία σας καθηµερινά, πρωί, µεσηµέρι και βράδυ και έπειτα από κάθε γεύµα.
• Εάν η οδοντόκρεµα σας µυρίζει άσχηµα ή το βούρτσισµα των δοντιών σας προκαλεί ναυτία, δοκιµάστε ένα στοµατικό διάλυµα (όπως ένα κουταλάκι µαγειρική σόδα διαλυµένη σε ένα φλυντζάνι ζεστό νερό).
• Να χρησιµοποιείτε οδοντικό νήµα καθηµερινά.
• ∆ιατηρήστε τα χείλη σας υγρά, χρησιµοποιώντας προϊόντα µε βαζελίνη.
• Αποφύγετε τα οινοπνευµατώδη, το κάπνισµα, τα µπαχαρικά, το κρεµµύδι, το σκόρδο, το ξύδι και τα αλµυρά, διότι µπορεί να αυξήσουν την ανωµαλία στη γεύση και να βλάψουν το στόµα σας.
• Κρατάτε το στόµα σας υγρό. Προσθέτετε ελαφριές σάλτσες στα φαγητά, για να καταπίνονται πιο εύκολα και πίνετε τουλάχιστο ενάµισυ λίτρο από ροφήµατα (καφέ ή τσάι, χυµό φρούτων, λαχανικών και αναψυκτικά).
• Αποφύγετε τους ξινούς χυµούς, όπως το πορτοκάλι και το γκρέιπφρουτ και προτιµήστε το χυµό µήλου και τα κρύα φυτικά τσάγια.
• Ενηµερώστε το γιατρό σας όταν εµφανιστούν έλκη στο στόµα σας, έτσι ώστε να προλάβει ή να καταπολεµήσει την τυχόν µόλυνση.

Τα µαλλιά και το δέρµα σας
Το πέσιµο των µαλλιών είναι από τις πιο γνωστές παρενέργειες της χηµειοθεραπείας. Ορισµένα φάρµακα προκαλούν ελάχιστη ή καθόλου απώλεια µαλλιών. Κάποια άλλα όµως προκαλούν µερική ή ολική απώλεια µαλλιών για κάποιο χρονικό διάστηµα. Κάποιες θεραπείες µπορούν επίσης να καταστρέψουν τα µαλλιά, κάνοντας τα να πέφτουν µια ή δύο βδοµάδες µετά την έναρξη της χηµειοθεραπείας. Το αν και κατά πόσο θα πέσουν τα µαλλιά, εξαρτάται από το είδος ή το συνδυασµό των φαρµάκων που χρησιµοποιούνται, τη δόση και την αντίδραση του δικού σας οργανισµού.

Εάν πρόκειται να χάσετε τα µαλλιά σας, θα αρχίσουν να πέφτουν λίγες εβδοµάδες µετά την έναρξη της θεραπείας, αν και περιστασιακά µπορεί να αρχίσουν να πέφτουν σε λίγες µέρες. Μπορεί να πέσουν και οι τρίχες από το υπόλοιπο σώµα. Τα µαλλιά σας θα ξαναβλαστήσουν, µόλις σταµατήσει η θεραπεία.

Χρήσιµες συµβουλές για τα µαλλιά και το δέρµα

• Εάν πρόκειται να πέσουν τα µαλλιά σας από τα φάρµακα, θα µπορούσατε να τα κόψετε κοντά πριν τη χηµειοθεραπεία. Τα µακριά µαλλιά έχουν περισσότερο βάρος και γι' αυτό πέφτουν πιο γρήγορα.
• Χρησιµοποιήστε απαλά προϊόντα για τα µαλλιά και αποφεύγετε τη βαφή και το περµανάντ.
• Χρησιµοποιήστε παιδική βούρτσα και βουρτσίζετε τα µαλλιά σας απαλά.
• Αποφύγετε τους στεγνωτήρες µαλλιών και τα ρολά. Μην τρίβετε µε την πετσέτα τα µαλλιά σας όταν τα στεγνώνετε.
• Φροντίστε να εφοδιαστείτε µε µια περούκα από νωρίς, έτσι ώστε να µοιάζει όσο το δυνατόν πιο πολύ στα µαλλιά σας.
• Στο ξύρισµα χρησιµοποιήστε ηλεκτρική µηχανή για να αποφύγετε τα κοψίµατα και τα γδαρσίµατα.
• Εάν το δέρµα σας ξηραίνεται ή σας προκαλεί φαγούρα, χρησιµοποιήστε µια ενυδατική κρέµα.
• Τα ψεύτικα νύχια και τα µανικιούρ µπορούν να καλύψουν τις άσπρες γραµµές που εµφανίζονται στα νύχια σας.
• Όταν βγαίνετε έξω στον ήλιο, βάζετε ένα αντιλιακό υψηλής προστασίας.

Μερικοί ασθενείς, σε κάποια είδη χηµειοθεραπείας µπορούν να προστατέψουν τα µαλλιά τους µε την "κρύα σκούφια". Η κρύα σκούφια περιορίζει τη ροή και την ποσότητα του φαρµάκου προς το δέρµα της κεφαλής. ∆υστυχώς δεν µπλοκάρει την επίδραση όλων των φαρµάκων. Καλό είναι πριν το χρησιµοποιήσετε να συµβουλευτείτε το γιατρό σας.

Μερικά φάρµακα µπορεί να επηρεάσουν το δέρµα σας, κάνοντας το ξηρό, να έχει φαγούρα ή ελαφρά αποχρωµατισµένο. Όλα αυτά µπορεί να χειροτερέψουν µε το κολύµπι, ιδιαίτερα εάν υπάρχει χλώριο στο νερό. Οποιοδήποτε εξάνθηµα πρέπει να αναφερθεί στο γιατρό σας. Τα νύχια σας µπορεί να µεγαλώνουν πιο αργά και µπορεί να αντιληφθείτε άσπρες γραµµές πάνω τους.

Τα φάρµακα µπορούν να κάνουν το δέρµα σας πιο ευαίσθητο στο ηλιακό φως. Προστατέψτε το µε ελαφρά ρούχα και αντηλιακές κρέµες.

Ο µυελός των οστών
Η χηµειοθεραπεία µπορεί να µειώσει τον αριθµό των κυττάρων του αίµατος που παράγονται από το µυελό των οστών. Ο µυελός των οστών είναι ένα σπογγώδες
υλικό που βρίσκεται µέσα στα κόκκαλα και περιέχει κύτταρα του αίµατος, που συνήθως αναπτύσσονται σε τρία διαφορετικά είδη.

Τα τρία είδη κυττάρων που παράγονται από τον µυελό των οστών:

• Τα λευκά αιµοσφαίρια που είναι απαραίτητα για την καταπολέµηση των µολύνσεων.
• Τα ερυθρά αιµοσφαίρια που περιέχουν αιµοσφαιρίνη για να µεταφέρουν το οξυγόνο σε όλο τον οργανισµό.
• Τα αιµοπετάλια που βοηθούν στην πήξη του αίµατος και εµποδίζουν την αιµορραγία.

Λευκά αιµοσφαίρια
Εάν ο αριθµός των λευκών αιµοσφαιρίων στο αίµα είναι µειωµένος, υπάρχει µεγαλύτερη πιθανότητα για µόλυνση, καθώς δεν επαρκούν για να καταπολεµήσουν τα µικρόβια.

Εάν ανέβει η θερµοκρασία σας πάνω από τους 38°C (Ι00.5°F) ή αισθανθείτε αδιαθεσία, ακόµη και µε κανονική θερµοκρασία, ειδοποιήστε αµέσως το γιατρό σας.

Καθώς τα λευκά αιµοσφαίρια αποτελούν την πρώτη γραµµή άµυνας κατά των µολύνσεων, θα πρέπει να βοηθηθεί η δράση τους κατά των µικροβίων µε τη βοήθεια αντιβιοτικών. Στις αιµατολογικές σας εξετάσεις περιλαµβάνεται και η καταµέτρηση των λευκών αιµοσφαιρίων. Εάν παρατηρηθούν αλλαγές στη θερµοκρασία σας, όταν τα λευκά αιµοσφαίρια είναι χαµηλά, ίσως χρειαστεί να σας χορηγηθεί αντιβίωση από το στόµα ή ενδοφλέβια. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να µπείτε στο νοσοκοµείο. Σε µερικές περιπτώσεις µπορεί να σας χορηγηθεί θεραπεία µε αυξητικούς παράγοντες για να αυξηθεί η παραγωγή των λευκών αιµοσφαιρίων.

Αυτή η θεραπεία αποτελείται από πρωτεΐνες, που σε κανονικές συνθήκες παράγονται στον οργανισµό και οι οποίες τώρα µπορούν να παραχθούν εργαστηριακά.

Μερικές φορές η θεραπεία µε αυξητικούς παράγοντες χορηγείται µετά τη χηµειοθεραπεία για να ερεθίσει το µυελό των οστών να παράγει πιο γρήγορα τα λευκά αιµοσφαίρια. Έτσι, µπορεί να µειωθεί ο κίνδυνος των µολύνσεων.

Τα λευκά αιµοσφαίρια συνήθως βρίσκονται στο χαµηλότερο τους αριθµό την 7η έως 14η µέρα µετά τη θεραπεία, αλλά αυτό µπορεί να διαφέρει ανάλογα µε το είδος της χηµειοθεραπείας.

Ερυθρά αιµοσφαίρια
Εάν µειωθεί ο αριθµός των ερυθρών αιµοσφαιρίων (αιµοσφαιρίνης) στο αίµα θα νιώθετε µεγάλη εξάντληση. Επίσης, µπορεί να έχετε δύσπνοια γιατί µειώνεται η ποσότητα του οξυγόνου που µεταφέρεται µε το αίµα στον οργανισµό σας. Όλα αυτά είναι συµπτώµατα αναιµίας, λόγω χαµηλής αιµοσφαιρίνης. Στις αιµατολογικές εξετάσεις που θα κάνετε κατά τη διάρκεια της χηµειοθεραπείας θα ελέγχεται συχνά και η αιµοσφαιρίνη. Εάν η αιµοσφαιρίνη είναι πολύ χαµηλή γίνεται µετάγγιση αίµατος. Τα σωστά επίπεδα αιµοσφαιρίνης στο αίµα µεταφέρουν πιο γρήγορα οξυγόνο στους ιστούς του σώµατος µε αποτέλεσµα να νιώθετε µεγαλύτερη ενεργητικότητα και λιγότερη δύσπνοια.

Πολλοί φοβούνται ότι µπορεί να µολυνθεί το αίµα τους από τη µετάγγιση. Αυτό όµως µπορεί να συµβεί εξαιρετικά σπάνια, γιατί γίνεται αυστηρός έλεγχος στο αίµα και στους αιµοδότες.

Αιµοπετάλια
Εάν ο αριθµός των αιµοπεταλίων είναι χαµηλός, θα εντοπίζετε µώλωπες στο σώµα σας ακόµη και µετά από µικροκτυπήµατα, ενώ µπορεί να σπάζει συχνά η µύτη σας ή να αιµορραγείτε ακόµη και από µικρά κοψίµατα. Εάν µωλωπίζεσχε ή αιµορραγείτε πολύ εύκολα, θα πρέπει να εισαχθείτε στο νοσοκοµείο για µετάγγιση αιµοπεταλίων, γι' αυτό ενηµερώστε το γιατρό σας αµέσως. 
Αυτή η µετάγγιση µοιάζει πολύ µε τη µετάγγιση του αίµατος, µε τη διαφορά ότι έχουν αφαιρεθεί τα λευκά αιµοσφαίρια και η αιµοσφαιρίνη. Τα αιµοπετάλλια θα ξεκινήσουν αµέσως δουλειά, προστατεύοντας σας από µώλωπες και αιµορραγίες. Ο έλεγχος των αιµοπεταλίων γίνεται παράλληλα µε τις αιµατολογικές εξετάσεις.

Χρήσιµες συµβουλές.
Ενηµερώστε αµέσως το γιατρό σας εάν:

• Αναπτύξετε πυρετό (θερµοκρασία πάνω από 38°C ή Ι00°F). Μπορεί να χρειαστείτε ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών.
• Αντιληφθείτε οποιοδήποτε µώλωπα ή αιµορραγία κατά τη διάρκεια ή µετά τη χηµειοθεραπεία.

Φροντίστε να διατηρείτε το σώµα και το περιβάλλον σας καθαρό.

Προφυλαχθείτε από τραυµατισµούς π.χ. φοράτε γάντια εάν ασχολείστε µε τον κήπο.